Κωδικός:Κ/14η ΕΒΑ/83/2
Θέση:Ιερός Ναός Αγίου Θεράποντα Μυτιλήνης
Κατηγορία:Έργο Ζωγραφικό
Είδος:Εικόνα
Υποδιαίρεση:Εικόνα Φορητή
Χρονολόγηση:14ος αιώνας
Κατάσταση Διατήρησης:Ακέραιο
Υλικό:Ξύλο Αδιάγνωστο
Περιγραφή:Φορητή εικόνα. Ο Χριστός Παντοκράτωρ. 14ος αι. Διαστάσεις: Ύψος 107 εκ., πλάτος 69,5 εκ., πάχος 2 εκ. Ο Χριστός εικονίζεται από τη μέση και πάνω μετωπικός σε χρυσό κάμπο στον τύπο του Παντοκράτορα. Κρατά με το αριστερό χέρι του μεγάλο μακρόστενο κλειστό βιβλίο στολισμένο με πολύτιμες πέτρες, απ' τις οποίες τέσσερις μεγάλες τριγωνικές σχηματίζουν σταυρό, ενώ με το δεξί χέρι, που το έχει υψωμένο στο στήθος του, ευλογεί. Φορά σκούρο καστανό χιτώνα που διακόπτεται στο δεξιό ώμο από το "σημείων" (clavus) και βαθυκύανο ιμάτιο που πέφτει βαρύ χωρίς πολλές πτυχώσεις και σκεπάζει τους ώμους και την πλάτη του. Το περίγραμμα της μορφής του είναι μια καμπύλη γραμμή που ανεβαίνει από την αρχή της κάτω πλευράς της εικόνας ως το λαιμό, οπού κορυφώνεται σε σχεδόν τέλειο κύκλο, για να σχηματίσει το κεφάλι, και χαμηλώνει πάλι, όπως στην αρχή, για να γράψει την κλίση του λαιμού, τη στρογγυλάδα του ώμου και να σταθεί στην άκρη της κάτω πλευράς της εικόνας. Έτσι όλο το πλάτος της εικόνας γεμίζει από το σώμα και την επιβλητική παρουσία του Χριστού. Το πρόσωπο του Χριστού έχει φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά που δίνει η παραδοσιακή εικονογραφία στον Παντοκράτορα, μικρά αμυγδαλωτά μάτια, σπαθωτά φρύδια, δυνατή μύτη, καμπύλο μουστάκι, αυστηρό κλειστό στόμα, μακριά μαλλιά με αδιόρατη στη μέση χωρίστρα και κοντά γένια. Έχει δουλευτεί με μεγάλη προσοχή και αποδόθηκε ζωγραφικά με τη φωτοσκίαση. Ο καστανός προπλασμός μένει ακάλυπτος γύρω από τα χαρακτηριστικά και παρακολουθεί τις αλλαγές των επιπέδων στα μάγουλα και εκεί που φυτρώνουν τα γένια. Οι φωτισμένες επιφάνειες, περισσότερες σε έκταση, χωνεύονται μαζί με τον ακάλυπτο προπλασμό, δείχνοντας πλαστικά τους όγκους. Τα φώτα πλάθονται με απαλούς χρωματικούς τόνους του λευκού, του ρόδινου και του υποπράσινου και αποδίδονται στα εξογκωμένα μέρη και τις αρθρώσεις με από κίτρινο και χρυσό χρώμα παράλληλες γραμμές. Έτσι όλο το πρόσωπο με το άγρυπνο και διεισδυτικό βλέμμα φωτίζεται εσωτερικά και ακτινοβολεί πνευματική ένταση και σοβαρή μειλιχιότητα. Τα χέρια του αποδίδονται κι αυτά ζωγραφικά χωρίς να φαίνεται το περίγραμμά τους. Στο πλάσιμό τους χρησιμοποιούνται τα ίδια χρώματα με το πρόσωπο και στις αρθρώσεις και τα εξογκωμένα σημεία τους μπαίνουν φώτα λευκά που γίνονται και εδώ με φωτεινές παράλληλες γραμμές. Η εικόνα ήταν αμφιπρόσωπη. Στην πίσω πλευρά της ήταν η εικόνα του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Στις επάνω γωνίες της εικόνας υπήρχαν δύο μικροί κύκλοι με τη βραχυγραφία του ονόματός του IC XC. Σήμερα υπάρχει μόνο ο κύκλος στη δεξιά γωνία με το IC. Όλα τα ανωτέρω στοιχεία μας επιτρέπουν να εντάξουμε την εικόνα μέσα στα αυστηρά πλαίσια της ορθόδοξης ζωγραφικής και να την τοποθετήσουμε χρονικά μέσα στον 14ο αιώνα, στην Παλαιολόγεια περίοδο, που φέρει έκδηλα τα χαρακτηριστικά της. Η ζωγραφική ποιότητα, ο χαρακτήρας της πινελιάς και το ήθος αυτής της εικόνας μας υποχρεώνουν να αναζητήσουμε ως δημιουργό της ώριμο και έμπειρο καλλιτέχνη. Προέλευση: Ιερός Ναός Αγ. Θεράποντα Μυτιλήνης.