Κωδικός:Κ/16η ΕΒΑ/56/2
Θέση:Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς
Κατηγορία:Έργο Ζωγραφικό
Είδος:Εικόνα
Υποδιαίρεση:Εικόνα Φορητή
Χρονολόγηση:1400, ca
Κατάσταση Διατήρησης:Συντηρημένη
Υλικό:Ξύλο Αδιάγνωστο
Περιγραφή:Φορητή εικόνα "Παναγία Ελεούσα". Η Παναγία εικονίζεται ως την οσφύ στραμμένη κατά τα Ύ προς τα αριστερά με τον Χριστό στην αγκαλιά της. Το πρόσωπό της είναι τριγωνικό με μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια μακρόστενη μύτη και μικρό με σαρκωμένα χείλη στόμα. Η Θεοτόκος γέρνει απαλά το κεφάλι της και το ακουμπά στο μάγουλο του παιδιού ενώ με το αριστερό αγγίζει στοργικά την πλάτη του. Φορά βαθυγάλαζο κεκρύφαλο και μελιτζανί μαφόριο με πορτοκαλόχρωμη παρυφή, που ορίζεται από χρυσές γραμμές. Ο Χριστός με ψιλόλιγνο σώμα μακρόστενο πρόσωπο έντονα φουσκωμένα μάγουλα ανεπαίσθητο πιγούνι και σχηματοποιημένη κόμη που έχει αποδοθεί με μικρούς βοστρύχους σε ακανόνιστη διάταξη υψώνει το κεφάλι και το βλέμμα προς την Παναγία που στρέφει το λυπημένο βλέμμα της προς τον προσκυνητή. Φέρνει το δεξί χέρι που κρατά κλειστό ειλητάριο στο γόνατο ενώ με το αριστερό γαντζώνεται από το μαφόριο της Θεοτόκου και φορά βαθυγάλαζο χιτώνα που στερεώνεται στο σώμα με ρόδινους ιμάντες και ομοιόχρωμη ζώνη. Το πορτοκαλόχρωμο ιμάτιό του που διανθίζεται με χρυσοκοντυλιές πέφτει επάνω στους μηρούς αφήνοντας ακάλυπτες τις κνήμες. Οι φωτοστέφανοι των μορφών φέρουν επικάλυψη από ασήμι που σήμερα έχει μερικώς εκπέσει. Εκατέρωθεν των κεφαλών τους επάνω στο λαδοπράσινο βάθος της εικόνας αναπτύσσονται με κόκκινο χρώμα οι επιγραφές και συντομογραφίες: Μ(ΗΤ)ΗΡ Θ(ΕΟ)Υ Η ΕΛΕΟΥΣΑ και Ι(ΗΣΟΥ)Σ Χ(ΡΙΣΤΟ)Σ. Η εικόνα είναι δουλεμένη σε δυο ανισομεγέθη κομμάτια ξύλου που συνδέονται με τρέσα. Περιβάλλεται από φαρδύ αυτόξυλο πλαίσιο τονισμένο με κόκκινο χρώμα. Η κατάσταση διατήρησης του έργου είναι αρκετά καλή με περιορισμένες φθορές στα ρούχα στον κάμπο και στους φωτοστέφανους που οφείλονται μάλλον σε κάψιμο με φλόγα κεριού ή καντηλιού και σε ξύσιμο της ζωγραφικής με αιχμηρό εργαλείο εμπειρική ίσως προσπάθεια καθαρισμού κατά το παρελθόν. Από εικονογραφική άποψη η εικόνα της Καστοριάς ανήκει σε παραλλαγή ενός τύπου της Παναγίας Γλυκοφιλούσας ανάλογο με αυτόν της εικόνας της Παναγίας Γλυκοφιλούσας στο μουσείο Hermitage της Πετρούπολης. Σε προσωπογραφικό και καλλιτεχνικό επίπεδο η Παναγία της Καστοριάς εντάσσεται στο εργαστήριο ενός καλλιτέχνη ο οποίος στα 1401εργάστηκε στις τοιχογραφίες των Αγίων Τριών της Καστοριάς η εικόνα αυτή με το διάφανο πρόσωπο τα μεγάλα εκφραστικά μάτια και τη γλυκύτητα στη μελαγχολική έκφραση του προσώπου κατατάσσεται σε ένα αντικλασικό ρεύμα ζωγραφικής το οποίο στις αρχές του 15ου αιώνα συνεχίζει εικονογραφικά σχήματα και καλλιτεχνικούς τρόπους καθιερωμένους στη ζωγραφική του δευτέρου μισού του 14ου αιώνα στο χώρο της Άνω Μακεδονίας (Καστοριά Αχρίδα). Προέλευση: Ναός Αγίων Τριών. Διαστάσεις: 101Χ75Χ3.